Reflecteren: maar hoe dan?
05-06-2017
door Rob Gering
Op 18 september jl. schreef Arjenne Heins van Ormit een blog over leren. Wat haar betreft miste in het plan het meest cruciale aspect dat 70-20-10 een effectief ratio maakt: reflectie. Blijkbaar is reflectie niet zo makkelijk.
En dat is ook mijn ervaring. In veel programma's (o.a. ASML Fast Track en Pon Senior Professionals) vragen wij aan de deelnemers om een reflectie te schrijven. De eerste pogingen zijn bijna altijd oordelen over wat zij vinden van de andere deelnemers, het aangebodene, hoe praktisch het is en waar ze toepassingsmogelijkheden zijn.
Reflectie is echter het leren door te reflecteren op onze ervaring. Dat maakt het blijkbaar ingewikkeld.
Leren kan op veel verschillende manieren. Veel mensen associëren leren met studeren uit boeken. Dit is kennisleren.
Reflecteren is een vorm van leren waarbij je meer over jezelf leert en de wijze waarop je gehandeld hebt. Het gaat er bij reflecteren om terug te kijken op wat je ervaren hebt en jezelf vragen te stellen over hoe jij aan het werk bent en wat daar de achtergronden van zijn.
Wat voor ervaringen heb ik?
Het gaat er dan niet zozeer om of je het werk goed of juist niet goed hebt gedaan. Dat is evalueren. Bij reflecteren is het juist belangrijk het beoordelen (evalueren) van je eigen handelen uit te stellen. Dit geeft ruimte voor zelfonderzoek, waardoor je meer leert over je eigen handelen. Het blijkt ook dat je soms meerdere keren door dezelfde vraag moet, maar wellicht op een andere laag.
De verschillende lagen waarop je kunt reflecteren:
- Omgevingà Waar reageer ik op, wanneer en met wie?
- Gedrag à Wat doe ik, hoe handel ik?
- Vaardigheden à Wat kan ik, hoe pak ik het aan?
- Overtuigingen à Waarom doe ik het, wat vind ik belangrijk?
- Betrokkenheid à Van waaruit handel ik?
Waarom werken we met het schrijven van een reflectieverslag?
Je schrijft je reflectie op papier of tikt het in op je PC. Dit vertraagt het denkproces, en geeft je tijd om rustig terug te blikken en na te gaan hoe je in bepaalde situaties gehandeld hebt. Veel mensen hebben daar hulp bij nodig. Vaak reik ik de 4 stappen, die vergelijkbaar zijn met het Kolb model:
|
Reflectie |
Bewustwording |
Inzicht |
Actie |
|
STARER Situatie, taak, actie, resultaat en effect en reflectie op eigen handelen |
Wat ontdek je over je zelf? |
Welk inzicht levert de bewustwording op? Ahhh, zit dat zo... |
Wat ga jer er mee doen? Waar pas je het toe en start dit proces opnieuw |
Na elke bijeenkomst een reflectie op de bijeenkomst ( en dan natuurlijk op de verschillende lagen) en op je leerdoelstellingen scherpt het leren. Er ontstaat zo ook een mooi portfolio aan het eind. Het begint met je leervragen, die vul je aan met je reflecties in de bijeenkomsten, je schrijft over je persoonlijke coaching in relatie tot de leerdoelen en aan het eind integreer je de diverse verslagen. Met een looptijd van 6 tot 9 maanden komt die ontwikkeling eigenlijk (bijna) altijd op gang en leidt tot mooie ontwikkelingen van deelnemers.
Tips voor het reflecteren
De volgende tips kunnen je helpen bij het reflecteren:
- Kies een concrete situatie en kijk terug op dat specifieke moment en jouw manier van handelen.
- Reflecteer regelmatig en 'rooster' tenminste één keer per week een reflectiemoment in liefst op een vast moment.
- Stel jezelf open vragen (ga in dialoog met jezelf).
- Stel oordelen over jezelf uit, kijk eerst wat er gebeurde voor dat je hier een waarde aan geeft (denk aan de zelfmotivatie test van D. Goleman: wil ik 1 schuimpje nu of straks 2 als ik wacht tot de begeleider terug komt. Kun je je impuls bedwingen om te oordelen zodat je er beter van wordt. Zie op youtube de marshmellow test https://www.youtube.com/watch?v=QX_oy9614HQ)
- Reflecteer niet alleen op probleemsituaties maar ook op succeservaringen.
- Gebruik feedback van anderen om vanuit dat gezichtspunt te reflecteren. Hoe kijken zij? Waarom kijken zij? wat zien zij dan?